Machiel Oskam over de Zorgambassade, innovatie en digitalisering in de zorg

Online Department is al 4 jaar een dicht betrokken partner van de Zorgambassade. We spreken met Machiel Oskam, een van de oprichters van Online Department, over de Zorgambassade, innovatie en digitalisering in de zorg.

Online Department is een digitaal ontwerpbureau dat software en apps menselijker en gebruiksvriendelijker maakt door producten en innovaties te testen met eindgebruikers.

Wat vindt u goed aan de opzet van de Zorgambassade? Wat is anders dan andere initiatieven?

‘De Zorgambassade volgt de design thinking methode: het probleem ontdekken, het probleem valideren op basis van onderzoek en de deelnemers vervolgens helpen om de oplossing op te schalen. Met dit proces zorg je dat het probleem goed wordt onderzocht en voorkom je dat je innovaties falen. Ze leggen de focus op het weghalen van barrières door de deelnemers te helpen met het uitvoeren van experimenten. Dat is een hele positieve insteek en ook precies wat de zorg in Nederland nodig heeft.

Verder heeft de Zorgambassade een stevig team van partners uit verschillende disciplines. Dat helpt bij de implementatie. Ik zie namelijk dat veel initiatieven in de ideefase of als prototype blijven steken.’

Het thema van Zorgambassade 2024 is: ‘Het (toenemende) tekort aan verpleegkundig personeel’. Welke barrières komt Online Department tegen binnen de zorg als het gaat om innovatie?

‘Wij werken voornamelijk voor ICT-leveranciers in de zorg en komen diverse barrières tegen.

ICT bedrijven zijn heel druk met het voldoen aan wet- en regelgeving. Daardoor komen zij niet toe aan innovaties zoals het integreren van e-consult en beeldbellen, terwijl zij dit wel belangrijk vinden.

Er is veel mogelijk met artificial Intelligence, het vereenvoudigen van de user interface en het schaalbaar maken van software in de cloud, maar hun verouderde software houdt deze innovaties tegen. Zorgverleners zijn daardoor overgeleverd aan ICT-leveranciers.

Aan de kant van de gebruikers, de artsen en fysiotherapeuten, waaronder we onderzoek uitvoeren, zien we dat iedereen druk is met het nu, met de zorg van vandaag. Het is heel lastig om tijd vrij te maken en daar overheen te kijken.

In de zorg is de financiering voor innovatie versnipperd. Daardoor ontbreekt nu nog de slagkracht om innovaties echt succesvol in de markt te zetten. Je ziet bijvoorbeeld dat meerdere zorginstellingen bezig zijn om eenzelfde soort app te ontwikkelen, terwijl er al talloze apps ongebruikt in de app stores staan. Meer samenwerken en de problemen met elkaar delen zou al heel veel oplossen.’

Innovatie in de zorg is complex en lukt niet altijd in een keer. Heeft u een voorbeeld uit uw eigen ervaring waar innovatie niet lukte? Wat heeft u ervan geleerd? 

‘Als Online Department begeleidden we ieder jaar pro bono een health-tech start-up, omdat onze mensen dat belangrijk vinden voor hun eigen ontwikkeling en daarmee een bijdrage leveren aan onze maatschappij. Helaas hebben de meeste ideeën het levenslicht niet gezien. Vaak liep het stuk op de verkoop en financiering, maar ook het gebrek aan netwerk.

Dit zie je ook bij de ontwikkeling van een Persoonlijke Gezondheidsomgeving (PGO). Er is een subsidieregeling vanuit de overheid, maar de ontwikkelkosten zijn hoog en daarom is het voor ICT-bedrijven niet rendabel. Burgers zijn nog niet bereid om, naast de zorgpremie, te betalen voor extra diensten. Als het lukt om informatiestandaarden door te voeren en zorgdossiers uit te wisselen gaat dat wel veranderen. Daarnaast zullen de ICT-leveranciers het ‘consument-denken’ eigen moeten maken: het toegankelijk maken en vermarkten van slimme zorginnovaties.

Aan de basis ligt een goede business case. Wat bespaar je met digitalisering? Daar heb je data voor nodig. We werken steeds meer samen met data-science partners. Vervolgens doorlopen we het design thinking proces om de business case te valideren. Daarnaast heb je een partner nodig met kennis over financiering: als je er dit instopt, komt dit eruit. Vervolgens moeten diverse partijen worden samengebracht om dit mogelijk te maken. Als digitale design specialisten kunnen we de juiste mensen aan elkaar verbinden; we zijn een schakel in het geheel.’

Wat ziet u als het geheime ingrediënt om innovatie in de zorg te laten slagen?

‘Misschien ondernemerschap buiten organisaties zetten? In een tijdelijke scale-up met een team dat het kan realiseren.

Stel je voor, instanties in de regio financieren gezamenlijk een tijdelijke scale-up. Een team van ondernemende mensen test zelfstandig het businessmodel en zorgt dat de innovatie binnen twee jaar levensvatbaar wordt. Binnen dit bedrijf heb je duidelijke rollen, zoals een hele goede netwerker die de belanghebbenden bij elkaar brengt, een ondernemer, een productontwikkelaar, een designer, een sales- en marketingmanager, enzovoort. Zo creëer je focus en kan innovatie wél van de grond komen.’

Online Department zet zich ervoor in om de digitalisering van de zorg menselijker en gebruiksvriendelijker te maken. Waar ziet u de meeste mogelijkheden?

‘Onze klanten zijn vooral leveranciers van Elektronische Patiëntendossiers (EPD’s) en Huisarts Informatiesystemen (HIS). Veel van deze software is bedacht vanuit de techniek. Wij willen deze systemen naar de toekomst brengen, naar het niveau dat consumenten gewend zijn als ze hun boodschappen bestellen of geld overmaken. We kunnen dus heel veel leren van andere markten.

Zorgverleners gebruiken complexe systemen voor de planning van afspraken, behandelen, het vastleggen van diagnoses en de verplichte administratie. Door het verlagen van de leercurve van deze systemen, een meer intuïtieve gebruikerservaring en slimme technologie kan tijd worden vrijgemaakt voor wat echt belangrijk is: aandacht voor zorg.

De ervaring van veel zorgverleners is nu dat ze deze systemen móeten gebruiken. Wij willen ervoor zorgen dat ze het wíllen gebruiken, omdat het voor hen werkt. Dat is wat user experience designers kunnen realiseren.’

Als u kijkt naar digitalisering in de zorg, hoe denkt u dat de gezondheidszorg er over vijf jaar uitziet?

‘Als we dat wisten zouden we er naartoe kunnen werken. De technische ontwikkelingen gaan wel heel snel, sneller dan we in de zorg kunnen bijbenen. Ik denk dat de macht steeds meer bij de patiënt komt te liggen. Deze eist, samen met de nieuwe generatie zorgverleners, toegankelijkheid en gebruikersgemak, waar en wanneer je dat wilt.

Ik denk en hoop dat er meer aansluiting komt tussen de verschillende instanties om de zorgbehoeften regionaal en lokaal in te vullen. Technologie en het uitwisselen van data speelt daarbij een grote rol. Over vijf jaar moet dat ook gemakkelijk via je mobiele telefoon kunnen: inzicht in diagnoses en je persoonlijke behandelplan, gekoppeld met je food app, fitness app en andere ‘digital health’ oplossingen, terwijl je chat met je arts. Daarbij gaan reviews op de zorgverlening ook een belangrijke rol spelen in het verbeteren van de gebruikerservaring en de klantbeleving.’

Welk advies zou u de deelnemers van de Zorgambassade mee willen geven?

‘Zorg voor zoveel mogelijk experimenten om de waarde van een idee, product of dienst te valideren. Dan heb je ook voldoende data om investeerders te overtuigen. Bij je business case gaat het natuurlijk niet alleen om besparing, maar ook om de waarde die je levert voor de verschillende partijen - de zorgverleners én de patiënt. De oplossing moet beide kanten optimaal bedienen.’

Wil je meer weten over Online Department en de zorg? Kijk op: Innovatie in de zorg versnellen | UX experts - Online Department