Pieter de Bey: "Ik pleit ervoor dat er meer geld beschikbaar komt voor implementatie en opschaling"

De Zorgambassade wordt gesteund door veel partners. Sinds kort is ook Santeon partner van de Zorgambassade. Santeon is een samenwerkingsverband van zeven topklinische ziekenhuizen met als doel de medische zorg te verbeteren door continue vernieuwing. Hoe kijkt Pieter de Bey, directeur van Santeon naar de zorg en waarom is hij enthousiast over de Zorgambassade?

Foto: Alexandra Ooms, interview door: Ginette Vink

Wat is uw beeld van het Nederlandse Zorgstelsel?

“We hebben een prachtig zorgstelstel wat relatief goed functioneert, ook vergeleken met andere landen. Dit is deels dankzij het feit dat we veel semi-publieke partijen hebben die eigen beslissingen kunnen nemen. In Nederland valt niet alles onder directe regie van de overheid. Hierdoor kunnen bijvoorbeeld ziekenhuizen hun eigen koers voor een belangrijk deel bepalen.

De kwaliteit van zorg in Nederland is hoog, dit wordt ook aangetoond in internationale studies. Daarnaast is de zorg goed toegankelijk, met over het algemeen korte wachtlijsten. Ook is bij wet geregeld dat via de zorgverzekering iedereen toegang heeft tot goede zorg. Daarnaast kennen we het solidariteitsprincipe, waarbij gezonde mensen meebetalen voor zieke mensen en rijke mensen meebetalen voor zorg voor minder rijke mensen.  

In het algemeen is mijn beeld dus heel positief. De uitdaging is om dit vast te houden met alle veranderingen die eraan komen. Een nadeel van ons zorgstelsel is dat er veel partijen zijn en er door de Nederlandse poldercultuur veel overlegtafels zijn. De veranderkracht is daardoor beperkt.”

Als u naar de toekomst kijkt, wat ziet u dan als het grootste probleem?

“Een gebrek aan capaciteit met een toenemende zorgvraag. Naar schatting zal de zorgvraag met ten minste 25% toenemen, maar er komen niet veel werkenden in de zorg bij. De capaciteit in mankracht zal dus achterblijven bij de groei in vraag.  

Hierdoor komen de hoge kwaliteit en toegankelijkheid van zorg onder druk te staan. Bij continu gebrek aan personeel neemt de druk op zorgverleners, zoals verpleegkundigen en huisartsen toe. Dit zagen we tijdens de coronacrisis al gebeuren. Bij een te hoge werkdruk vallen meer zorgverleners uit en kunnen de overgebleven zorgverleners niet de zorg leveren die ze graag willen leveren. Zo ontstaat een vicieuze cirkel.

Het is nodig om te werken aan een andere manier van zorg verlenen. We zullen duidelijke keuzes moeten maken en de zorg transformeren naar een andere manier van werken.”

Hoe ziet u dat eventuele verbeteringen zullen ontstaan? Welke initiatieven vindt u goed / belangrijk?

“Als Santeon werken we vanuit het principe ‘waardegedreven zorg’. Hierbij gaat het om zorg leveren die zinvol en passend is voor de individuele patiënt. Daarbij beslissen zorgverlener en patiënt samen welke behandeling het beste is voor de specifieke situatie van de patiënt. Tegelijkertijd is het belangrijk om zorg te uniformeren, want daardoor krijg je efficiëntie. Dus enerzijds zorg standaardiseren en anderzijds personaliseren naar behoefte van de individuele patiënt. Hiervoor is inzicht nodig in de kwaliteit van de zorg die je levert, de uitkomsten van die zorg vanuit patiëntperspectief en de kosten die je maakt om daar te komen.

Ik vind het mooi dat deze denkwijze in Nederland heel breed omarmd wordt. Het wordt als onderdeel van de oplossing voor een stijgende zorgvraag met achterblijvende capaciteit gezien door de overheid, patiëntenverenigingen, zorgaanbieders en zorgverzekeraars. Welke term je eraan geeft kan verschillen. Wij spreken over ‘waardegedreven zorg’ of ‘value based healthcare’, de term vanuit de overheid die in het regeerakkoord staat is ‘passende zorg’. Ik denk dat dit allemaal heel erg aan elkaar raakt.

De veranderingen gaan wel langzaam. We praten hier al lang over, het gaat echt stapje voor stapje. Toch is het een goede visie om de juiste verandering in gang te zetten.

Of dit genoeg gaat zijn om de kloof te overbruggen tussen de stijgende zorgvraag en de beschikbare capaciteit hangt af van hoe succesvol deze initiatieven zullen zijn. Met de stijgende zorgvraag is het wel alle hens aan dek om het ook echt voor elkaar te krijgen.

Daarnaast hoop ik dat deze transitie en de digitale manier van zorg aanbieden bijdraagt aan een prettige manier van zorg ontvangen voor de patiënt én aan het werkplezier van de zorgprofessional. Een nieuwe manier van werken kan het werk voor zorgprofessionals leuker en flexibeler maken, zodat zij bijvoorbeeld ook eens een dag thuis kunnen werken.”

Hoe ziet u de samenwerking tussen verschillende partijen in het zorglandschap?

“Er wordt steeds meer samengewerkt, samenwerking staat veel hoger op de agenda. We komen uit een model van concurrentie tussen verzekeraars en tussen zorgaanbieders. Dit kan wantrouwen geven.  

De laatste paar jaar zie ik meer bereidheid tot samenwerken, covid heeft daar ook bij geholpen. Het beeld dat elke instelling het niet alleen kan en dat zorg netwerkzorg is, is breed doorgedrongen. Het gaat om samenwerking tussen zorgaanbieders in een regio, bijvoorbeeld tussen huisartsen, ziekenhuizen, fysiotherapeuten, verpleeg-, verzorgingshuizen en thuiszorg.

Samenwerken leidt ook tot heel veel overleg. Er wordt veel gepraat, maar dit leidt niet altijd direct tot actie. Wat helpt bij effectief samenwerken is om een gezamenlijke visie te hebben en het doel goed te formuleren. Een gezamenlijke visie in de zorg begint meer te ontstaan met de visie op waardegedreven zorg of passende zorg. Daarmee spreek je dezelfde taal en kun je een gezamenlijk doel nastreven.”

Santeon faciliteert samenwerking tussen de zeven aangesloten ziekenhuizen. Kunt u een paar voorbeelden geven van verbeteringen die via deze samenwerking zijn geïmplementeerd? 

“Ja, er zijn veel voorbeelden. De kern van wat we in Santeonverband doen, is dat we aan waardegedreven zorg werken. We doen dit bijvoorbeeld via het ‘samen beter’ programma. Binnen dit programma werken we inmiddels voor 16 verschillende aandoeningen aan het verbeteren van zorg. Naast betere zorg voor patiënten draagt het programma bij aan betere informatievoorziening en het efficiënt inrichten van het zorgpad. We vinden patiëntparticipatie hierbij heel erg belangrijk, omdat het de focus op de juiste plek legt.

Binnen elk van de 7 ziekenhuizen is er een multidisciplinair team wat in kaart brengt wat de kwaliteit van zorg is binnen een bepaalde patiëntgroep. Denk bijvoorbeeld aan vrouwen met borstkanker, mensen met chronische nierschade, of de geboortezorg. We hebben een gestandaardiseerde set van uitkomsten en kostenindicatoren gedefinieerd. We houden bijvoorbeeld bij hoeveel geneesmiddelen we voorschrijven, de gemiddelde ligduur, hoeveel diagnostiek we inzetten. De uitkomsten worden in elk van de 7 ziekenhuizen gemeten. We bespreken verschillen die we zien tussen ziekenhuizen, leren van elkaar en voeren verbeteringen door.

Een van onze kernwaarden is transparantie. We publiceren dan ook de cijfers van elk van de zeven ziekenhuizen. Dat is bijzonder, want vaak zijn deze gegevens anoniem. We doen dit omdat we heel expliciet van elkaar willen leren. Je kunt alleen van elkaar leren als je weet wie het goed doet en wie het minder goed doet.

We hebben mooie voorbeelden van verbeteringen. Voor patiënten met borstkanker hebben we bijvoorbeeld slagen gemaakt in het reduceren van complicaties. Ook hebben we een keuzehulp geïntroduceerd waarbij er samen met patiënten wordt besloten hoe het na-traject eruitziet. Het was gebruikelijk dat vrouwen ieder jaar terugkwamen voor controle. Dit is niet voor elke vrouw zinvol. De keuzehulp helpt om het gesprek goed te voeren en samen de juiste frequentie te bepalen en er de juiste verwachtingen bij de hebben.

Nog een paar voorbeelden zijn: verbeteringen in de nierzorg en betere zorg voor patiënten met prostaatkanker.”

Welke barrières komt u tegen bij verbeterprogramma’s?

“De uitdaging bij dit soort trajecten is dat het tijd kost. Hoe maken we voldoende tijd van artsen en verpleegkundigen vrij om hier met elkaar over te praten en te leren? Binnen Santeon adresseren wij dit door goede ondersteuning te bieden. Bijeenkomsten worden goed voorbereid door projectleiders en data-analisten. Dan is het leuk en de moeite waard voor zorgprofessionals om er tijd in te steken.

Een andere barrière is veranderkracht in de instelling. Dit is een uitdaging in de zorg in het algemeen. Het komt regelmatig voor dat er een goed idee is met een goede business case, of een ander zorgpad dat toegevoegde waarde heeft, maar dat de instelling de mankracht niet heeft om zo’n verandering door te voeren. Dat kan de komende jaren tot problemen leiden. Er wordt veel verwacht van veranderingen in de zorg, iedereen heeft ideeën over wat er anders zou moeten, maar er wordt te weinig stilgestaan bij wat er aan veranderkracht en mensen voor nodig is om dit in de praktijk te realiseren. In de zorg is iedereen bezig met het primaire zorgproces. We willen vooral mensen aan het bed. Er zijn niet veel mensen beschikbaar om veranderingen te implementeren. Toch is dit nodig, het implementeren van veranderingen is namelijk een vak apart.

Ik pleit ervoor dat er meer geld beschikbaar komt voor implementatie en opschaling. Er zou bijvoorbeeld een deel van het geld wat beschikbaar is voor onderzoek verschoven kunnen worden naar implementatie en opschaling. Dit zou ook voor landelijke subsidies moeten gelden.” 

Wat vindt u goed aan de opzet van de Zorgambassade? Wat is anders dan andere initiatieven?

“Wat ik mooi vind aan de Zorgambassade is dat er, over de verschillende schotten heen, op nieuwe manieren naar oplossingen wordt gezocht. Er is veel energie van slimme mensen die los van bestaande structuren over oplossingen nadenken en nieuwe perspectieven, bijvoorbeeld uit andere industrieën, meenemen en deze toetsen in de zorg.

Een cruciale stap die de Zorgambassade wil maken is om een mooi idee om te zetten naar iets wat echt uitvoerbaar is en de oplossing vervolgens implementeren en opschalen. Ik zie hier een gezamenlijke doelstelling met Santeon. We willen eraan bijdragen om goede ideeën daadwerkelijk te implementeren.”

Wat ziet u als het gewenste resultaat van een jaargang van de Zorgambassade?

“Een belangrijk resultaat vind ik het bekendheid geven aan ‘anders dan anders’ oplossingen voor problemen waar iedereen mee zit en zo mensen in de zorg inspireren.   

Het ideale resultaat zou zijn dat er niet alleen een goed idee en uitgewerkt plan ligt, maar dat er ook gezorgd is dat de oplossing ergens geborgd is, zodat er geen ideeën op de plank blijven liggen. Deelnemers kunnen het idee bijvoorbeeld zelf verder brengen, of onderbrengen bij een partij die zich eraan committeert.”

Welk advies zou u de deelnemers van de Zorgambassade mee willen geven?

“Ik zie dat deelnemers van de Zorgambassade heel gemotiveerd zijn, het zijn zorgverbeteraars die innovatief denken en ondernemerschap in zich hebben. Ik zou zeggen: gebruik elkaars energie daarin, om out of the box te denken en je oplossing goed uit te denken. Praat daar vroeg in het proces met veel mensen over. Als je zelf uit de zorg komt, zoek bijvoorbeeld contact met andere industrieën waar je een parallel ziet, bijvoorbeeld telecom, banken of retail waar iets al onderdeel is van de manier van werken, terwijl het voor de zorg nog nieuw is. Als je zelf niet uit de zorg komt, draai eens een dagje mee met bijvoorbeeld een verpleegkundige.

Toets je ideeën dus bij anderen. Dit geeft vaak meer inzicht dan wat je van tevoren zou denken. Dit hoeven niet alleen bestuurders te zijn, maar juist ook mensen op de werkvloer. Daarmee doe je de kwaliteit van je werk enorm goed en het is ontzettend leuk, je raakt zelf ook geïnspireerd.”